Τι είναι οι φωνολογικές διαδικασίες;
Τα παιδιά όταν βρίσκονται ακόμα σε πολύ νεαρή ηλικία, ακούν τους ήχους της γλώσσας τους να προφέρονται γύρω τους αλλά τους είναι ακόμα πολύ δύσκολο να τους εκφέρουν όλους σωστά. Κατά την προσπάθεια τους να μιλήσουν και να επικοινωνήσουν, αναπτύσσουν κάποιες διαδικασίες απλοποίησης οι οποίες είναι φυσιολογικές και δεν πρέπει να ανησυχούν τους γονείς.
Οι φωνολικές διαταραχές προκύπτουν όταν οι φωνολογικές διαδικασίες συνεχίζουν να υπάρχουν και μετά την ηλικία κατά την οποία τα περισσότερα παιδιά τυπικής ανάπτυξης έχουν σταματήσει να τις χρησιμοποιούν.
Ποιες είναι οι φωνολογικές διαδικασίες;
Χωρίζονται σε δυο κατηγορίες: τις δομικές και τις συστημικές διαδικασίες απλοποίησης.
Δομικές διαδικασίες απλοποίησης:
- Πτώση συλλαβής: το παιδί απλουστεύει τις πολυσύλλαβες λέξεις πχ ντουλάπα- /lapa/ (λαπα)
- Αναδιπλασιασμός: επανάληψης ολόκληρης ή μέρος της τονισμένης συλλαβής πχ μήλο- /mimo/ (μημο)
- Πτώση φωνήματος ή συμπλέγματος: απλοποίηση λέξης με παράλειψη ενός φωνήματος πχ χώμα-/oma/ (ομα) , σπίτι- /piti/ (πιτι)
- Πτώση φωνήματος κλειστής συλλαβής : το παιδί παραλείπει το τελικό σύμφωνο κλειστής συλλαβής είτε στην αρχή είτε στο τέλος πχ φακές- /face/ (φακέ), βόλτα- /vota/ (βοτα).
- Αρμονία συμφώνων: το παιδί προσπαθεί να ‘εναρμονίσει’ τα φωνήματα με το να μειώνει τις διαφορές τους πχ κάγκελο- /gaɈelo/(γκάγκελο), καπνός-(καμνός)
- Μετάθεση: το παιδί μετακινεί δυο φωνήματα ή συλλαβές μέσα μέσα στη λέξη πχ καράβι- /kavari/ (καβάρι)
- Απλοποίηση συμπλεγμάτων: το παιδί παραλείπει ένα σύμφωνο από το σύμπλεγμα. Συμβαίνει σε όλα τα παιδιά πχ σκάλα-/kala/ (κάλα), σπίτι-/piti/ (πιτι), βλέπω-/vepo/ (βεπω).
Συστημικές διαδικασίες απλοποίησης:
- Εμπροσθοποίηση: το παιδί αντικαθιστά οπίσθια φωνήματα με πρόσθια πχ κάνω- /tano/ (τανω).
- Οπισθοποίηση: αντικατάσταση πρόσθιων φωνημάτων με οπίσθιων πχ ντουλάπα- /gulapa/ (γκουλαπα)
- Στιγμικοποίηση: το παιδί αντικαθιστά ένα συνεχόμενο φώνημα με ένα στιγμιαίο πχ σύννεφο- /sinepo/ (συννεπο)
- Ηχηροποίηση: αντικατάσταση άηχου φωνήματος με ηχηρό που έχει τον ίδιο τόπο και τρόπο άρθρωσης πχ καφές- /kaves/ (καβες).
- Αηχοποίηση: αντικατάσταση ηχηρού φωνήματος με άηχου πχ μπουκάλι- /pukali/ (πουκαλι).
Παρακάτω παρουσιάζονται οι ηλικίες κατάκτησης όλων των φωνημάτων και των συμπλεγμάτων.
|
ΦΩΝΗΜΑΤΑ |
ΣΥΜΦΩΝΙΚΑ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑΤΑ |
ΔΟΜΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΑΠΛΟΠΟΙΗΣΗΣ |
ΣΥΣΤΗΜΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΑΠΛΟΠΟΙΗΣΗΣ |
|
|
Στάδιο 1 2;6-3;0 |
μ, π, τ, κ, μπ, γκ |
-απλοποίηση συμπλεγμάτων συμφώνων -πτώση φωνήματος ή συμπλέγματος -πτώση φωνήματος κλειστής συλλαβής -αρμονία -μετάθεση -αναδιπλασιασμός |
-εμπροσθοποίηση -οπισθοποίηση -στιγμικοποίηση |
|
|
Στάδιο 2 3;0-3;6 |
ν, β, γ, χ, ντ |
-απλοποίηση συμπλεγμάτων συμφώνων -πτώση φωνήματος ή κλειστής συλλαβής -αρμονία -μετάθεση -πτώση συλλαβής |
-στιγμικοποίηση |
|
|
Στάδιο 3 3.6-4.0 |
φ, σ, ζ, λ |
σπ, πλ, κλ, βλ, κν, πν, πχ, νγ |
-εμφάνιση ορισμένων συμπλεγμάτων συμφώνων (εκτός του -ρ) -πτώση φωνήματος κλειστής συλλαβής -μετάθεση -πτώση συλλαβής |
|
|
Στάδιο 4 4.0-4.6 |
θ, δ |
φλ, στ, σκ, ψ, ξ, χτ, τρ, κρ, δγ, ζμ, μν |
-πτώση φωνήματος κλειστής συλλαβής μέσα στη λέξη -εμφάνιση συμπλεγμάτων συμφώνων στιγμιαίο -ρ |
|
|
Στάδιο 5 4.6-5.0 |
τσ, τζ |
σφ, βρ, ντρ, χν, ζγ, φτ |
-πτώση φωνήματος κλειστής συλλαβής μέσα στη λέξη -εμφάνιση συμπλεγμάτων συμφώνων εξακολουθητικό -ρ |
|
|
Στάδιο 6 5.0-5.6 |
γλ, γρ, στρ |
-πτώση φωνήματος κλειστής συλλαβής μέσα στη λέξη -εμφάνιση συμφώνων με 3 σύμφωνα |
||
|
Στάδιο 7 5.6-6.0 |
ρ |
δρ, θρ, χτρ |
-κατάκτηση συμπλεγμάτων συμφώνων με 3 σύμφωνα εκτός -φτχ |
Είναι φυσιολογικό να παρουσιάζει το παιδί μου φωνολογικές διαδικασίες;
ΝΑΙ! Όλα τα παιδιά χρησιμοποιούν τις παραπάνω απλοποιήσεις στον λόγο τους και θεωρείται φυσιολογικό στάδιο της κατάκτησης του λόγου και ομιλίας.
Πότε να ανησυχήσω;
Όταν τα παιδιά συνεχίζουν χρησιμοποιούν φωνολογικές διαδικασίες και μετά την ηλικία κατάκτησης των φωνημάτων και συμπλεγμάτων τότε θεωρείται ότι υπάρχει δυσκολία. Τα περισσότερα παιδιά σταματούν μόνα τους να χρησιμοποιούν τις φωνολογικές απλοποιήσεις αλλά υπάρχουν και μερικά παιδιά που θα χρειαστούν λογοθεραπεία ώστε να βελτιώσουν την ομιλία τους.
Ο λογοθεραπευτής θα κάνει μια λεπτομερής αξιολόγηση ώστε να εντοπίσει που δυσκολεύεται το παιδί και στη συνέχεια, εάν χρειαστεί, θα οργανώσει το θεραπευτικό πλάνο σε επικοινωνία πάντα με τους γονείς.
Βιβλιογραφία
Paul, R. (2007). Language disorders from infancy through adolescence: Assessment & intervention. St. Louis: Mosby
Ιωάννα Πιερράτου, BSc, MSc Λογοθεραπεύτρια